Zonder twijfel is regelmatig snoeien de belangrijkste manier om een Bonsai te trainen en in miniatuur te brengen en houden. Er zijn twee verschillende technieken: onderhoud-snoei (het onderhouden en verfijnen van de bestaande vorm van een Bonsai) en structuursnoei, waarbij ingrijpend wordt gesnoeid om een boom een basisvorm of -stijl te geven.
Voordat we beide technieken bespreken, is het handig om te begrijpen hoe bomen in de natuur groeien. Dit zal ons helpen om Bonsai bomen efficiënt te snoeien.
Bomen hebben een natuurlijke neiging om groei naar de top (en in mindere mate uitwendige delen van takken) te sturen, wat 'apicale dominantie' wordt genoemd. Dit natuurlijke mechanisme stimuleert bomen om hoger te groeien om te voorkomen dat ze door concurrerende bomen worden overschaduwd. Door de groei naar de boven- en buitenranden te verdelen (waar het zonlicht is), zullen de binnen- en ondertakken van de boom uiteindelijk sterven, terwijl de bovenste takken uit proportie groeien; twee effecten die niet wenselijk zijn voor het ontwerp van Bonsai bomen.
Deze fundamentele achtergrond laat het belang zien van snoei als een techniek om apicale dominantie tegen te gaan. Het tegengaan van apicale dominantie wordt bereikt door de bovenste en buitenste delen van een boom grondiger te snoeien dan de rest, waardoor de boom wordt gedwongen om de groei naar de binnen- en onderste delen te herverdelen.
Snoeien van een Ficus Bonsai
Deel 1: Onderhoud-snoei van Bonsai
Het doel van onderhoud-snoei is het behouden en verfijnen van de vorm van een boom. Zoals hierboven uitgelegd, zullen bomen de meeste groei op de boven- en buitenkant van de boom concentreren. Het is belangrijk om deze groeizones regelmatig te snoeien om groei dichter bij de binnenste delen van de boom aan te moedigen.
Wanneer moet je Bonsai snoeien?
Onderhoud-snoei kan het hele groeiseizoen worden toegepast, meestal van maart tot september voor Bonsai die buiten worden gehouden. Voor indoor Bonsai kan dit het gehele jaar door gebeuren.
Hoe?
Zoals eerder vermeld, is onderhoud-snoei nodig om de vorm van een boom te behouden. Om dit te doen, snoeien we takken en scheuten die uit de beoogde grootte en vorm van de kroon groeien. We snoeien met behulp van een Bonsai twijgschaar of een gewone schaar. Het gebruik van het juiste Bonsaigereedschap zal aanzienlijk helpen. Wees niet bang om je Bonsai te snoeien. Het is belangrijk om vooral de buitenste en bovenste gebieden regelmatig te snoeien om de boom te dwingen de groei gelijkmatig te verdelen en dichter loof te ontwikkelen.
Het snoeien en vormgeven van Bonsai is een onderdeel wat uitgebreid aan bod komt in onze online Bonsai cursus, speciaal voor beginners. Voor meer informatie en een gratis les, zie de Bonsai Beginners Cursus.
In tegenstelling tot bladverliezende bomen, moeten dennen en sommige coniferen met de hand worden genepen. Het gebruik van een schaar bij het snoeien van sommige soorten coniferen zou kunnen leiden tot dood bruin loof op de snoeiplek. Houd, om dit te voorkomen, het uiteinde van de scheut tussen je duim en wijsvinger en trek het loof voorzichtig weg. De scheut zal op zijn zwakste punt breken en er zullen geen bruine uiteinden verschijnen. Verschillende soorten hebben verschillend onderhoud nodig met betrekking tot snoeien en nijpen. Sommige hebben zelfs een combinatie van beide nodig. Raadpleeg onze soortengidsen voor informatie per boomsoort.
Snoeien van een den (onjuist)
Nijpen van een den (correct)
Een andere Bonsai snoei-methode is bladsnoei, wat neerkomt op het verwijderen van bladeren van loofbomen (vaak in de zomer) om de boom te dwingen om nieuwe bladeren te laten groeien. Deze techniek leidt uiteindelijk tot een kleinere bladgrootte en meer vertakking. Voor meer informatie, raadpleeg de pagina over bladsnoei.
Deel 2: Het structureel snoeien van Bonsai
Om een boom zijn basisvorm te geven is vaak het snoeien van grote takken nodig. Het nemen van de beslissing welke takken moeten blijven en welke moeten worden verwijderd kan moeilijk zijn, niet alleen omdat het een onomkeerbare actie is, maar ook omdat het een rol speelt bij het bepalen hoe de boom eruit zal zien. Voordat we meer leren over de technieken die gebruikt worden om Bonsai te snoeien, wil je misschien een kijkje nemen op het gedeelte Bonsai voorbeeldvormingen van deze website, waar we voorbeelden delen van ervaren Bonsai-kwekers die structuursnoei toepassen op kwekerijmateriaal.
Wanneer?
Over het algemeen is de vroege lente en soms late herfst de juiste tijd om een boom ingrijpend te snoeien (voor en na het groeiseizoen). In de sectie Bonsai boomsoorten kun je de eigenschappen (en timing) voor je specifieke boom controleren. Een Ficus Bonsai heeft bijvoorbeeld een andere behandeling nodig dan een Jeneverbes.
Hoe?
Plaats de boom op ooghoogte. De eerste stap is om alle dode twijgen en takjes uit de boom te verwijderen. Neem nu wat tijd om de boom te observeren en te beslissen welke takken niet passen bij het gewenste ontwerp en verwijderd moeten worden. Enkele richtlijnen staan hieronder, maar het bepalen van het toekomstige ontwerp van je boom is een creatief proces, dat niet noodzakelijkerwijs gebonden is aan 'regels'. De pagina over Bonsaistijlen kan ook helpen.
Enkele richtlijnen:
- Als er twee takken op dezelfde hoogte van de boom groeien, behoudt er dan één en verwijder de andere.
- Verwijder verticaal groeiende takken, die te dik zijn om te buigen.
- Verwijder takken met onnatuurlijke draaiingen.
- Verwijder takken die de voorkant van de stam verbergen.
- Verwijder onevenredig dikke takken van de bovenkant van de boom, aangezien de takken aan de onderkant dikker moeten zijn dan bovenop.
Het snoeien van dikke takken zal leiden tot het ontstaan van lelijke littekens op de boom, maar door het gebruik van een speciale concaaftang verminder je dit effect aanzienlijk door de holle inkeping die de tang maakt bij het afsnijden van de tak.
Een gezonde boom zal geen probleem hebben met het snoeien tot 1/3 van de bladeren. Sommige theorieën schrijven voor om een gelijke hoeveelheid wortels te knippen / verwijderen nadat een boom is gestileerd. De meeste deskundigen raden echter aan om slechts één groot onderhoud per keer (of zelfs een keer per jaar) uit te voeren. Dit zou betekenen dat je dit voorjaar structuursnoei doet en wacht met verpotten tot de volgende lente (wanneer de boom volledig is hersteld van de structuursnoei). Meer details over het snoeien van wortels zijn te vinden op de nebari-pagina.
Tenslotte is het raadzaam om grote wonden met wondpasta, (verkrijgbaar bij (online) Bonsaiwinkels), af te sluiten. De pasta beschermt de wonden tegen infecties en helpt de boom sneller te genezen. Nogmaals, het gebruik van het juiste Bonsaigereedschap zal aanzienlijk helpen.