Goed gereedschap is erg belangrijk voor het vormen en verzorgen van Bonsai. Je moet goede snoeisneden kunnen maken, met een speciaal profiel en schone gelijkmatige randen.
Voor beginners is het aan te bevelen om in eerste instantie een paar basisgereedschappen aan te schaffen, zoals een goede concaaftang en een standaard twijgenschaar. Hoe intensiever je gaat werken met Bonsai, hoe meer gespecialiseerde gereedschappen je wilt hebben. In onze online winkel bieden we Bonsai gereedschapsets aan voor beginners, maar lees vooral verder voor informatie over Bonsai gereedschap.
Japans Bonsaigereedschap staat bekend om haar hoge kwaliteit (en hoge prijzen), terwijl Chinese gereedschappen een steeds betere prijs/kwaliteitsverhouding krijgen. Het zwarte staal, waar de meeste gereedschappen van zijn gemaakt, heeft wat meer onderhoud nodig omdat het kan roesten. Hoge kwaliteit gereedschappen van rvs zijn nog prijziger. Gebruik je Bonsaigereedschap enkel waarvoor het bestemd is en onderhoud het goed. Op die manier hou je het gereedschap in goede staat en kun je het jaren gebruiken.
Bonsai gereedschappen; scharen en tangen
Scharen zijn verkrijgbaar in vele soorten en maten. Ze zijn bedoeld om twijgen, kleine takjes, loof of wortels te knippen.
Als de meeste Bonsai in je collectie kleine Bonsai zijn, koop dan geen grote scharen en tangen! Er zijn scharen met een wijde standaard vorm, die sterk genoeg zijn om dikkere twijgen te snoeien, en scharen die een wat smallere en langere vorm hebben, wat het makkelijker maakt om binnen een fijn vertakte kroon te werken, en kleine scharen voor shohin of voor het trimmen van Azalea’s en het verwijderen van hun verwelkte bloemen. In dit artikel leggen we uit waar je op moet letten als je bomen/gereedschap aanschaft; Bonsai te koop.
Concaaftangen zijn nodig om takken van de stam te snoeien, want daar willen we diepere en holle snoeiwonden krijgen omdat deze wonden onzichtbaar kunnen helen. Er zijn concaaftangen met rechte snijvlakken, met halfronde snijvlakken en knobbeltangen die wonden achterlaten die gedeeltelijk dieper zijn. Al deze tangen zijn vanzelfsprekend in verschillende maten te verkrijgen.
Bonsaigereedschappen, van boven midden met de klok mee:
- Snoeischaar
- Standaard schaar
- Lange smalle twijgenschaar
- Bladschaar
- Shohin- en Azaleaschaar
- Grote concaaftang met rechte snijvlakken
- Kleine concaaftang met rechte snijvlakken
- Knobbeltang
- Pincet/spatel
- Grote opvouwbare zaag
- Middelgrote opvouwbare zaag
- Kleine snoeizaag
- Entmes met houten handvat
- Wortelhaak
- Kleine wortelhark
- Grotere wortelhark
- Sikkelzaag
- Sikkelmes
- Worteltang
- Sterke standaard schaar om wortels te snoeien
- Jin-/draadbuigtang
- Grote draadtang
- Kleine draadtang
- Kleine kromme jin-/ draadbuigtang
- (Middel)set van substraatschepjes
Gereedschapsfilm
Zagen en messen
Als je takken, stammen of wortels moet snoeien die te dik zijn of te hard om een tang te gebruiken, dan kun je het best een geschikte zaag gebruiken. Bedenk dat Japanse snoeizagen zagen als je deze naar je toe trekt. Duw bij het zagen niet te hard, anders kan het zaagblad verbuigen of breken. Om sneden en wonden, gemaakt door tangen en zagen, mooi glad te maken, zijn entmessen die gebruikt worden door de meeste professionele hoveniers, het meest geschikt.
Bonsaigereedschap geschikt om aan wortels te werken en te gebruiken bij het verpotten
Om de wortelkluit uit de pot te krijgen zijn er speciale sikkelvormige messen en zagen, die gebruikt worden om in de pot langs de binnenkant te snijden. In stevige hoekige plastic bakken kun je comfortabeler en schoner aan de wortels werken of het substraat mixen. Wortelhaken en –harken, die beschikbaar zijn in verschillende maten en varianten, met een, twee of drie tanden, worden gebruikt om de wortelkuit open te harken. Dit doe je door voorzichtig de wortels uit te kammen en de oude grond tussen de wortels te verwijderen.
Wortelsnoei wordt gedaan met een sterke standaard Bonsaischaar met groot blad en stevige handvatten. Als je harde houten wortels tegenkomt, gebruik dan een wortelschaar of een zaag.
Als je substraten gebruikt, zoals akadama, kanuma, bims, etc., dan dien je deze voor gebruik te zeven. Dit om de verschillende korrelgroottes van elkaar te scheiden en het stof samen met de allerfijnste deeltjes te verwijderen. Er bestaan voor dit doeleinde zeven die gemaakt van roestvrijstaal of aluminium, met verschillende fijnheden. Om potten te vullen zijn er verschillende formaten schepjes die ontworpen zijn om gemakkelijk onder laaggeplaatste takken de pot te kunnen vullen. Om substraat goed in holtes tussen de wortels te krijgen kun je gebruik maken van eetstokjes of bamboestokjes. Maar let op dat de wortels niet te veel beschadigd raken door te hard tussen de wortels te porren. Om vochtig mos op het substraat te drukken of overdadig onkruid verwijderen kun je handig gebruik maken van een spateltje en pincet.
Gereedschap geschikt voor het bedraden
Om Bonsai te kunnen bedraden heb je onvermijdelijk draad nodig in verschillende diktes, een draadschaar en een jintang om het draad te kunnen buigen. Deze wordt ook gebruikt bij het bewerken van doodhout (jin). Deze gereedschappen zijn verkrijgbaar in verschillende vormen en formaten. Schaf kleine aan als je veel kleine Bonsai hebt. Draad voor Bonsai doeleinden, is gemaakt van voorgegloeid aluminium of koper. Beginners kunnen het best aluminiumdraad gebruiken omdat dit makkelijker is aan te brengen.
Bonsaigereedschap voor het buigen en beschermingsmateriaal
Als je takken of stammen zwaar wilt buigen, is het aan te bevelen om beschermende maatregelen te treffen. Dit om te voorkomen dat het hout breekt of de bast beschadigd raakt en om kleine scheurtjes en barstjes te laten helen, zonder het gevaar voor afsterven van de tak of stam. Traditioneel wordt er natte raffia strak om het te buigen deel gewikkeld voordat het draad wordt aangebracht. Zelf fuserende rubbertape (gebonden bovenop een laagje gaasverband) of een binnenband van een fiets is ook geschikt voor dit doeleinde.
Kleine, transparante slangetjes (aquarium- of infuusslangetjes) helpen bij het beschermen van stammen, takken en wortels als er spandraden worden vastgezet. Om zwaar te kunnen buigen zijn er ergonomische, massief stalen takkenbuigers die bedekt zijn met rubber, ontworpen. Speciale schroefklemmen in verschillende soorten en maten kunnen handig zijn in sommige gevallen. Draadspanners kunnen helpen om spandraden beetje bij beetje strakker aan te draaien. Een stalen stang kan gebruikt worden als hefboom om zware stammen te buigen. Hierbij plaatst je houten wiggen als tegenkracht en spandraden als fixatie.
Gereedschappen en gutsen voor doodhout (jin en shari)
Het belangrijkste bij het maken van doodhout is dat het resultaat er natuurlijk uit moet komen te zien en dat het dus niet te zien is dat het door mensenhanden is gemaakt. Het spreekt voor zich dat hiervoor een groot aantal instrumenten beschikbaar zijn.
De takkensplijter is een scherpe tang om dode takken en stompen meervoudig te kunnen splijten. Om vezels los te trekken (bij coniferen met vezelachtig hout) of om kleine losse houtdelen (bij bladverliezende bomen) te verwijderen, wordt een jintang gebruikt.
Een kleine beitel, die niet te scherp is, is uitstekend geschikt om houtvezels op te lichten. Verschillende lusmessen en ronde gutsen worden gebruikt om de bast af te pellen en om kleine sleuven te snijden in de richting van de houtnerf.
Er zijn veel verschillend gevormde snijinstrumenten die vaak als sets verkocht worden, in verschillende kwaliteiten en maten, die, om te vormen, gladder te maken, contouren te maken, te versmallen of uit te hollen, uitstekend dienstdoen.
Om de laatste sporen van het handwerk weg te werken, en om houtvezels die uitsteken te verwijderen, kan een gasbrander, gevuld met bijvoorbeeld aanstekergas, zijn dienst bewijzen. Na het branden, kan het verkoolde hout weg geborsteld worden met staal-, messing of nylon borsteltjes.
Om verweerd hout te conserveren, kun je een houtverharder gebruiken, wat bestaat uit vloeibare kunststoffen opgelost in Aceton. Het bekende Japanse jin vloeistof bevat limoenzwavel, wat meestal gebruik wordt om dood hout te bleken, heeft ook een conserverende werking.
Diverse Bonsai gereedschappen
Gereedschap om te verpotten, bedraden, buigen en hout te bewerken van Bonsai. Vanaf boven, midden, met de klok mee:
- Raffia
- Zelf fuserende rubbertape en gaasverband
- Infuusslang
- Tak/stambuighefboom
- Schroefklem
- Roest verwijderaar (donkergrijs) en slijpsteen
- Desinfecteringsmiddel
- Smeerolie
- Kamilleolie
- Nylon borstel
- Messing borstel
- Staalborstel
- Tandenborstel
- Cocosvezelborstel
- Fietsband
Elektrisch Bonsaigereedschap
Als je powertools gebruikt, is vanwege het aanzienlijke risico op flinke verwondingen, een serieuze waarschuwing op zijn plaats. Draag, ter voorkoming van oogletsel door hout- of metaalsplinters die rond kunnen vliegen, altijd een beschermingsbril! Een overall, handschoenen, stofmasker en zelfs een helm dragen kan een goed idee zijn bij uitgebreide houtbewerking met elektrische gereedschappen. Werk met volledige concentratie en met voorbedachten rade, houd de machine stevig in de handen en wees voorzichtig met de draaisnelheid en de startknop.
De Dremel is een kleine machine waarvoor een groot assortiment accessoires met een 3mm schacht beschikbaar zijn. Er zijn soortgelijke machines van andere fabrikanten waarvoor dezelfde accessoires geschikt zijn: draaiende borsteltjes van nylon, messing of staal om schors te verwijderen en dood hout gladder te maken, verschillende freesjes, slijpertjes, schuurpadjes en veel meer.
De “Makita” is een van de meest geliefde grote machines onder de bonsaïsten, geschikt voor bitjes met een 6 mm schacht. Andere fabrikanten bieden soortgelijke slijpers aan. Het is belangrijk om een machine te kiezen met waarbij een variabel toerental in te stellen is, omdat verschillende bitjes met verschillende snelheden gebruikt moeten kunnen worden. Voor deze grote powertools is er ook een ruim aanbod van bitjes verkrijgbaar zoals draaiende borsteltjes van verschillende materialen, freesjes, cirkelzaagjes, slijpschijfjes en schuurschijfjes in vele vormen. Vanwege de grote kracht en zwaarte van de grote slijpmachines, wat het gebruik lastig en gevaarlijk maakt, is het gebruik hiervan niet aangeraden voor beginners en onhandige doe-het-zelvers.
Sommige Bonsai professionals gebruiken zandstraalmachines voor doodhout bewerking. Dit zijn grote, dure apparaten, die een speciale bewerkingsruimte, beschermende kleding en speciale knowhow nodig hebben. De resultaten van deze manier van houtbewerking zijn vaak verbluffend.
Elektrisch Bonsai gereedschappen, frees en doodhout accessoires. Van boven, rechts, met de klok mee:
- Dremel 300
- Houtverharder
- Een aantal nuttige Dremelaccessoires (freesjes, borsteltjes, schuurschijfjes, boorbitjes, moersleuteltje)
- Een set van 5 verschillende gutsen
- Een set van 4 flexibele beiteltjes
- Ronde jinhaken met een dunne, scherpe punt
- Gehoekte jinhaak
- Smalle gehoekte jinhaak
- Grote jinhaak
- Takkensplijter
- Puntfrees
- Klein lusmes
- Sterke, rechte scalpel
- Ronde scalpel
- Set van 10 kleine gutsjes
- Een selectie van slijpertjes, draaiborsteltjes en moersleutels voor grote slijpers
- Jin vloeistof
- “Makita GD800C” slijper
- Gasbrander
- (Midden) veiligheidsbril
Overige hulpmiddelen en materialen voor onderhoud
Om roest en vuil te verwijderen van de bladen van het gereedschap zijn er roest verwijderaars (zoals “Clean Mate”) en om het gereedschap weer scherp te maken, zijn er verschillende slijpstenen verkrijgbaar. Het slijpen vergt wat oefening zodat het verstandig is om op een oud stuk gereedschap te oefenen. Bonsaigereedschap dient zo nu en dan gedesinfecteerd te worden, om te voorkomen dat schimmels, bacteriën of virussen overgedragen kunnen worden. Voor het onderhoud van scharnieren en bladen kun je kruipolie of kamilleolie gebruiken. Cocosvezelborstels worden gebruikt om een stam, nebari, grondoppervlak, planken, tafels, gereedschap, etc., schoon te vegen.
Bewateringshulpmiddelen, irrigatiesystemen, opsparen van regenwater
Om een kleine collectie Bonsai water te geven is een ‘Ball-shower’ of een gieter prima. Er zijn verschillende vormen en formaten gieters, maar om het water met voldoende druk uit de kleine gaatjes van de kop te krijgen het heeft een sproeier en een lange nek nodig. Als je een grote collectie Bonsai hebt, is een tuinslang met een sproeikop handig. Klik hier voor een afbeelding.
Voor het benevelen van Bonsai met water of besproeiing met gewasbescherming of bladmest heb je een plantensproeier nodig, waar je van tevoren lucht in moet pompen of waar waarbij je voor elke spray met je hand in moet knijpen.
Als er niemand is om water te kunnen geven als het nodig is, kan een automatisch bewateringssysteem uitkomst bieden. Het meest simpele is om je een paar dagen te helpen is een gazonbesproeier die je voor je Bonsai zet, die aangesloten is op een timer.
Natuurlijk zijn er meer ingewikkeldere, betrouwbare en comfortabelere irrigatiesystemen (zoals Gardena Micro Drop System, Tropf-Blumat, benevelsystemen en overstromingssystemen) waarover je je uitgebreid zou moeten laten informeren als je er in geïnteresseerd bent. Deze systemen kunnen vrij duur zijn voor een grotere collectie bomen, maar ze zijn hun geld waard.
In veel gebieden bevat het kraanwater erg veel kalk en soms chloor waardoor het water minder geschikt is voor Bonsai. Vooral Esdoorns en Azalea’s hebben zacht water nodig. Bronwater is vaak kalkhoudend en ijzerhoudend. Daarom is het nuttig om regenwater op te sparen. Een regenton die gevuld wordt door een regenpijp of een groter waterreservoir is handig. Ideaal is een grote ondergrondse watertank of reservoir waaruit je handmatig, of met een pomp, water kunt tappen.
Draaitafels
Als je aan het werk bent met een Bonsai, dan draai je hem vaak rond. Daardoor kan de tafel waarop de Bonsai staat beschadigen. Ook kan het vermoeiend zijn om zware Bonsai veelvuldig op te tillen. Bonsai bewerken kan eenvoudiger; er zijn verschillende handige werktafels, zoals simpele platte draaiplateaus, massieve draaitafels, die in verschillende richtingen gekanteld kunnen worden, in hoogte verstelbaar zijn en op drie poten staan.
Bonsai draaitafels, vanaf links, met de klok mee:
- Grote, driepotige draaitafel in hoogte verstelbaar en rem.
- Houten draaitafel die in twee richtingen gekanteld kan worden
- Simpele platte houten draaischijf
