dea schreef : Teun,
kun je eens uitleg geven over wat temperatuur precies doet voor onze bomen, met welk effect en om welke reden.
ik heb begrepen dat de temperatuur belangrijker is en meer invloed heeft, dan (de hoeveelheid) zonlicht.
klopt dit?
Nee, dit klopt niet helemaal. Zonlicht zorgt voor de energie, de huishouding, de voedselvoorziening, en het hele interne voorzieningsstelsel. Maar, in de winter hebben we ook licht.. Waarom doen planten dan zo weinig?
Welnu, dat komt dan weer wel door de temperatuur. Enzymen zijn eiwitten die een chemische reactie laten plaatsvinden of laten versnellen. En voor sommige reacties geldt dat ze sneller verlopen bij hogere temperaturen. Denk aan het verbranden van hout of benzine, als je daar een vlam tegenaan houdt van -100 graden C, dan gebeurt er niets. Bij 200 graden vliegen beide wel in brand. Dat komt simpelweg omdat er bij meer warmte, meer botsing plaatsvindt op moleculair niveau.
Neem een bevrucht ei, gevuld met eiwitten, als voorbeeld: bij koelkasttemperatuur kan een kuiken niet ontwikkelen, de enzymen werken daarbij te traag en de ontwikkeling gaat te langzaam om leven te kunnen onderhouden. Zet je datzelfde bevruchte ei onder een kip, dan is de temperatuur hoog genoeg om ontwikkeling te ondersteunen. Kook je datzelfde ei, dan gaan de enzymen kapot, ze stollen, ze verkleuren van transparant naar wit, ze veranderen door al dat botsen van structuur. Dat noemt men Denaturatie. Daarna kun je ze nooit meer terug in hun oude vorm krijgen. Met zuren en basen kan dat wel enigszins, maar dat heeft nu niets met temperatuur te maken.
Zonder energie (zonlicht) en koolwaterstoffen (CO2-opname) is er simpelweg niets om te gaan bouwen, zonder juiste temperatuur is er geen situatie om te kunnen bouwen. Kijk eens in de wijnbrouwerij; je vindt daar cellulase die een optimale activiteit heeft bij bijvoorbeeld 27 graden C. Ga je daar 2 graden onder zitten, dan is de activiteit al gezakt naar 40%. Zo heeft elk enzympje zijn eigen favoriete temperatuur waarop hij optimaal werkt. Een plant zit echter ram, en echt ramvol met enzymen. Die allemaal wat anders willen, allemaal zijn ze werkzaam op andere temperaturen. Dat draagt bij aan de winterrust, aan de zomerrust, de lente- en herfstgroei: de ene wordt geactiveerd na vorst, de ander pas bij meer dan 20 graden.. Enzovoorts.
Te lage temperatuur is minder schadelijk dan een te hoge temperatuur, omdat eiwitten bij een lage temperatuur vaak hun functie en vorm niet verliezen. Bij een te hoge temperatuur, verliezen ze beide onomkeerbaar.
Bladeren kunnen beter tegen die temperaturen dan wortels; ze zijn evolutionair gebouwd om in licht te staan, en ze kunnen actief verdampen (wat verkoeling verzorgd, ik heb het weleens gemeten; blad van kruiden koelt de lucht soms wel met 10 graden ten opzichte van de omgeving!). Planten met trichomen (haartjes, zoals tomaat, cannabis, grassen) zijn daar beter in dan planten die dat niet of minder hebben (dennen, cactussen). Wortels kunnen dat niet zo goed. Die kunnen letterlijk gaarkoken in een plastic pot of zelfs in de volle grond. Een niet-organische bodem wordt sneller heet, en wordt veel warmer dan een organische bodem. Ook dit heeft met verdamping en geleiding te maken; steen geleid nu eenmaal beter warmte dan aarde. Dus als de hitte eindelijk 'in de pot slaat' ben je met een potgrond beter af dan met bijvoorbeeld bims. Spoel je dat echter door met koel water, dan zal het bims weer sneller koelen dan de potgrond.
Met ongelakte stenen of klei potten, vindt er wel verdamping plaats uit de pot. Er zijn video's op het web die laten zien dat mensen er zelfs koelkasten mee gebouwd hebben, die werken op de verdampingskracht van de zon: water aan de buitenkant dat verdampt, onttrekt warmte aan de binnenkant (maar dus ook water!) waardoor de binnenkant behoorlijk koel kan blijven. Stenen en klei potten zijn vaak ook niet zwart, waardoor ze lang niet zo heet worden als de meeste plastics. Ze blijven daarentegen wel erg lang warmte vasthouden, terwijl in de natuur juist de bodem de koelte weet vast te houden (o.a. door verdamping, dan wel passief).
Heb ik jullie zo weer aan wat meer inzichten kunnen helpen?